سایه‌های شرم و قدرت

Image: Jim Huylebroek/The New York Times

چندهمسری نظام‌مند و خشونت جنسی در حکومت طالبان

"او را به‌عنوان همسر دوم بردند؛ و من دیگر مادری نداشتم."

مریم، دختر دوازده‌ساله‌ای از ولسوالی اندر ولایت غزنی، با چشمانی گریان روایت می‌کند: "مادرم را بردند. گفتند شوهرش مرده و حالا او 'حق' یک مجاهد طالب است."

بعداً فهمید که مادرش، بدون اختیار و رضایت، به‌عنوان همسر دوم یکی از فرماندهان طالبان "نکاح" شده است. نه شاهدی در کار بود، نه عقد شرعی، و نه حق انتخاب برای آن زن.

سنت یا ابزار سلطه؟

ازدواج اجباری، چندهمسری و مالکیت جنسی بر زنان

از زمان بازگشت طالبان به قدرت در 15 آگست 2021، صدها زن افغان قربانی ازدواج‌های اجباری، چندهمسری تحمیلی و خشونت‌های جنسی شده‌اند. طالبان، به‌ویژه فرماندهان و افراد مسلح محلی، از سلطه سیاسی و نظامی‌شان برای تحمیل نکاح‌های دوم، سوم و چهارم استفاده می‌کنند.

براساس گزارش کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان (پیش از منحل شدن توسط طالبان)، در فاصلهٔ سپتامبر 2021 تا جون 2022، دست‌کم 234 مورد ازدواج اجباری یا چندهمسری تحمیلی ثبت شده است.

منابع حقوق بشری معتقدند این آمار، تنها "نوک کوه یخ" بحران پنهان‌شده در سایه‌های افغانستان است.

یک فعال حقوق زن از کابل، که به‌دلیل تهدید طالبان نمی‌خواهد نامش فاش شود، می‌گوید: "طالبان از دین برای توجیه این اعمال استفاده می‌کنند، اما هدف واقعی، تصاحب بدن و اختیار زنان است."

"ما را برای تن‌فروشی در زندان نگه می‌داشتند"

تجاوز جنسی سیستماتیک در بازداشت‌گاه‌های طالبان

منیره، فعال مدنی سابق، روایت تکان‌دهنده‌ای از زندان قندهار دارد:

"سه شب پیاپی مورد تجاوز قرار گرفتم. هر شب یکی دیگر از فرماندهان می‌آمد. اگر مقاومت می‌کردم، تهدید به مرگ می‌کردند."

"مرا مجبور کردند که شوهرم را طلاق بدهم تا زن سوم یک فرمانده محلی طالب شوم. بعداً فهمیدم همسر اول و دوم او نیز مثل من، با زور نکاح شده بودند."

طبق یافته‌های سازمان عفو بین‌الملل و دیدبان حقوق بشر، طالبان در موارد متعدد از تجاوز جنسی به‌عنوان ابزار کنترل، شکنجه و تنبیه زنان استفاده می‌کنند. اما دسترسی نهادهای بین‌المللی به زندان‌های طالبان همچنان محدود و ممنوع است.

روایت‌هایی دیگر از سکوت و تحقیر

زینب، دختر پانزده‌ساله از فاریاب، تنها به‌دلیل اینکه خانواده‌اش از پرداخت پول باج ناتوان بودند، به نکاح اجباری یک قاضی طالبان درآمد.

نازیه، زن بیوه‌ای از ولسوالی واشیر هلمند، با تهدید مستقیم به مرگ مجبور به ازدواج با فرمانده طالبان شد: "به من گفتند: یا زن این مرد می‌شوی، یا همه‌تان به جرم 'ارتداد' کشته می‌شوید."

عبیدالله، پدر یکی از قربانیان در خوگیانی ننگرهار، می‌گوید: "یا دخترم را می‌دادم، یا همه‌مان را می‌کشتند."

سازمان ملل و نهادهای بین‌المللی چه می‌گویند؟

دیدبان حقوق بشر (HRW) در گزارشی در دسامبر 2023 هشدار داد: "شواهد فزاینده‌ای از نقض سیستماتیک حقوق جنسی و باروری زنان افغان در بازداشت‌گاه‌ها و ازدواج‌های اجباری در مناطق تحت کنترل طالبان در دست داریم."

دفتر هیأت کمک‌رسانی سازمان ملل (UNAMA) در گزارش سالانهٔ 2024 نوشت: "مردان وابسته به طالبان در موارد متعددی، زنان را بدون رضایت و با تهدید به نکاح خود درآورده‌اند. برخی این ازدواج‌ها را ‘غنیمت جنگی’ می‌نامند."

"آپارتاید جنسی" در سایهٔ خلا قدرت جهانی

مریم قریشی، وکیل حقوق بشر افغان در آلمان، تأکید می‌کند: "آنچه در افغانستان جریان دارد، یک نظام آپارتاید جنسی است. طالبان از نکاح، حبس، تجاوز و طلاق‌های اجباری برای تضعیف زنان و کنترل آنان استفاده می‌کنند."

او خواهان ایجاد کمیسیون حقیقت‌یاب سازمان ملل برای مستندسازی جنایات جنسی و بررسی امکان محاکمه طالبان به جرم جنایت علیه بشریت است.

نتیجه‌گیری: نه سنت، نه دین – بلکه ابزار جنگ بر بدن زنان

در حالی که جامعه جهانی سرگرم گفت‌وگو برای تعامل یا شناسایی طالبان است، زنان در افغانستان، از فاریاب تا قندهار، از غزنی تا ننگرهار، هر روز با تحقیر، نکاح اجباری و تجاوز مواجه‌اند.

اگر سکوت ادامه یابد، تاریخ نه فقط طالبان، بلکه بی‌تفاوتی جهانیان را نیز قضاوت خواهد کرد.