عادت ماهانه؛ یک حقیقت ساده‌ی بیولوژیکی، اما هنوز آمیخته با شرم و سکوت

Image Credit: AtlasComposer (Licensed to Zan TV)

نویسنده: مرسل قیصاری

عادت ماهانه (قاعدگی) یک روند طبیعی در بدن دختران و زنان است. این یک نشانه‌ی سلامت هورمونی و باروری می‌باشد. این چرخه معمولاً هر 28 روز رخ می‌دهد و می‌تواند از 3 تا 7 روز ادامه یابد. بیش از نیم زنان در جهان هنگام عادت ماهانه درد شدید را تجربه می‌کنند. این درد شامل دردهای بدن، سردرد، درد کمر و حتی حالت تهوع است. برخی وضعیت‌ها مانند اندومتریوز یا خونریزی غیرطبیعی نیز زندگی زنان را دشوارتر می‌سازد.

با این حال، عادت ماهانه هنوز هم با سنت‌های محدودکننده، سکوت، شرم و ناآگاهی احاطه شده است، در حالی که این بخش بسیار طبیعی از زندگی زن است. در بسیاری از جوامع، این موضوع به ندرت مورد بحث قرار می‌گیرد و حتی اغلب شرم‌آور دانسته می‌شود. این امر مانع می‌شود که زنان و دختران آزادانه درباره‌ی مشکلات‌شان صحبت کنند یا از خدمات صحی مناسب استفاده نمایند. بسیاری از دختران حتی فکر می‌کنند که هنگام اولین عادت ماهانه‌شان مریض شده‌اند. اما برای ما، عادت ماهانه نشانه‌ی سلامتی است، نه ضعف یا بیماری.

نمونه‌ی روشن، کشور خودم افغانستان است. در آنجا، عادت ماهانه هنوز هم یک موضوع پنهانی و شرم‌آور به شمار می‌رود. در بیشتر خانواده‌ها، دختران قبل از تجربه‌ی نخستین عادت ماهانه در این مورد آگاهی ندارند. بنابراین، این موضوع برای آنان ترس، اضطراب و حتی افسردگی به همراه دارد. صحبت در مورد عادت ماهانه در خانواده‌ها یا مکتب‌ها امر معمولی نیست. بعضی خانواده‌ها حتی فکر می‌کنند که عادت ماهانه چیزی ناپاک است و نباید در مورد آن سخن گفته شود.

من نمونه‌ی واقعی از یکی از دوستانم در افغانستان به یاد دارم. در ماه رمضان، طبق آموزه‌های اسلامی، زنان و دختران هنگام عادت ماهانه نمی‌توانند روزه بگیرند یا نماز بخوانند. اما دوستم به من گفت که حتی اگر روزه‌اش قبول نمی‌شد، باز هم در طول روز چیزی نمی‌خورد تا هیچ مردی در خانواده‌اش نفهمد که او در عادت ماهانه است. این موضوع واقعاً مرا ناامید ساخت، زیرا وقتی عادت ماهانه حتی در قرآن کریم ذکر شده و بخشی طبیعی از بدن ما است، چرا باید از آن شرم داشته باشیم؟ چرا هنوز هم باید چیزی پنهانی تلقی شود؟

این سکوت مشکلات بیشتری را نیز به وجود می‌آورد. به طور مثال، برای بسیاری از دختران خرید نوار بهداشتی کاری شرم‌آور به نظر می‌رسد، زیرا در چنین فضایی بزرگ شده‌اند. یا بعضی از آنان توان خرید ندارند که مجبورشان می‌سازد از بدیل‌های ناسالم استفاده کنند و این باعث مشکلات جدی صحی می‌شود.

وقتی آن روزهای ماه برای دختران فرا می‌رسد، چند روز قبل و در جریان عادت ماهانه، هورمون‌ها در بدن تغییر می‌کنند. این تغییرات نه تنها بر بدن بلکه بر احساسات و عواطف آنان نیز تأثیر می‌گذارد. دردی که ما هنگام عادت ماهانه تجربه می‌کنیم می‌تواند ما را غمگین، خسته یا زود رنج نشان دهد. این طبیعی است اما در جامعه‌ی ما فقط تعداد کمی آن را درک می‌کنند. بیشتر خانواده‌ها نمی‌دانند که این تغییرات برای زنان کاملاً طبیعی است و به همین دلیل دختران با قضاوت‌های ناعادلانه یا بی‌توجهی مواجه می‌شوند. این ناآگاهی فشارهای روانی بیشتری بر آنان وارد می‌کند.

یک تحقیق در مجله‌ی Journal of Pain Research منتشر شد که نشان داد درد عادت ماهانه در برخی زنان می‌تواند حتی شدیدتر از حمله‌ی قلبی باشد. بر اساس این تحقیق، 70 درصد زنان و دختران از درد شدید قاعدگی شکایت دارند، اما چون عادت ماهانه هنوز به عنوان یک تابو و شرم در نظر گرفته می‌شود، این درد شدید از سوی جوامع جدی گرفته نمی‌شود.

اما مشکل اصلی این است که این باورها تنها محدود به کشور من افغانستان نیست؛ در کشورهای دیگر نیز وجود دارند. برای نمونه، در بسیاری از قریه‌ها و مناطق روستایی هند، زنان هنوز به دلیل باورهای کهنه با محدودیت‌ها مواجه‌اند. در چنین مناطق، وقتی دختری عادت ماهانه می‌شود، ناپاک شمرده می‌شود و اجازه‌ی ورود به هیچ معبد یا مکان عبادت را ندارد. برخی خانواده‌ها به آنان اجازه‌ی آشپزی یا لمس ظرف‌ها را نمی‌دهند. حتی در برخی جاها باور بر این است که دختران باید تا پایان عادت ماهانه در اتاق جداگانه بمانند. این باورها و رسوم، زنان را بیشتر شرمنده و منزوی می‌سازد.

عادت ماهانه یک حقیقت ساده‌ی بیولوژیکی است اما اگر کسی بخواهد در مورد آن صحبت کند هنوز هم شرم‌آور دانسته می‌شود. نمونه‌های افغانستان، هند و دیگر کشورها نشان می‌دهد که این مشکل تنها مربوط به یک کشور یا فرهنگ نیست، بلکه یک مشکل منطقه‌ای است. دختران در این جوامع نه تنها با دردهای جسمی و تغییرات هورمونی روبه‌رو هستند، بلکه فشارهای روانی ناشی از ناآگاهی، نبود امکانات صحی و سوءبرداشت‌های اجتماعی را نیز تجربه می‌کنند.

برای حل این مشکلات، گام‌هایی لازم است. مثلاً والدین باید پیش از آغاز عادت ماهانه به دختران‌شان بیاموزند که عادت ماهانه چیست تا بدانند با چه چیزی روبه‌رو خواهند شد. پسران نیز باید بدانند که عادت ماهانه امری طبیعی و عادی است، نه شرم‌آور یا خنده‌آور. دختران باید به نوارهای بهداشتی دسترسی داشته باشند. حکومت‌ها و سازمان‌های صحی باید نوارهای بهداشتی رایگان یا ارزان در اختیار قرار دهند تا هیچ‌کس محروم نماند. رسانه‌ها، معلمان و رهبران اجتماعی باید آشکارا درباره‌ی آن صحبت کنند تا شرم و سکوت از بین برود. و مهم‌تر از همه، خانواده‌ها باید دختران‌شان را با مهربانی حمایت کنند نه با قضاوت نادرست.

من باور دارم که تغییر ممکن است. اما برای این تغییر، تنها دختران و زنان کافی نیستند. مردان نیز باید نقش داشته باشند. برادران، شوهران و پدران باید درک کنند که عادت ماهانه بیماری یا ننگ نیست، بلکه بخش طبیعی از زندگی زن است. وقتی پدری در روزهای عادت ماهانه با دخترش مهربانی کند، وقتی برادری نیازهایش را برایش بخرد، یا وقتی شوهری با صبر و محبت همسرش را حمایت و درک کند، زنان دیگر احساس شرم یا تنهایی نخواهند داشت. اگر مردان خاموش نمانند و با احترام عمل کنند، آنگاه تمام جامعه خواهد فهمید که عادت ماهانه چیزی برای شرم نیست.

به همین دلیل من باور دارم تغییر واقعی تنها زمانی ممکن است که مردان با ما باشند، زیرا احترام و درک آنان می‌تواند سکوت و شرم در مورد عادت ماهانه را بشکند.

من امیدوارم و آرزو دارم روزی فرا برسد که هیچ دختری در هیچ گوشه‌ی این دنیا به دلیل عادت ماهانه احساس شرم یا تنهایی نکند، بلکه با عزت، محبت و حمایت زندگی کند.