د لټون پایلې

Social Media محلي سرچینو د غور ولایت د لعل‌وسرجنګل ولسوالۍ په یوه کلي کې د یوې ځوانې ښځې د ځان‌وژنې راپور ورکړی دی. سرچینو زن نیوز ته ویلي چې دا پېښه د لعل‌وسرجنګل ولسوالۍ د «کشک سفلا» په کلي کې رامنځته شوې، او یاده ښځه یې ځان ځوړند کړی او خپل ژوند ته یې د پای ټکی ایښی دی. د عیني شاهدانو په وینا، دې ښځې فاطمه نوم درلود، او د پنج‌شنبې په ورځ (د زمري ۹مه) له غرمې مخکې، د کورني تاوتریخوالي له امله ځان‌وژنه کړې ده. یو تن شاهد، چې نه‌غواړي نوم یې واخیستل شي، وايي فاطمه ۳۳ کلنه او د درېیو ماشومانو مور وه، او له ډېرې مودې راهیسې د خپل ژوند له سختو شرایطو شکایت درلود. نوموړی زیاتوي چې دا پېښه د کلي ښځې ژور غمجنې او حیرانې کړې دي. د سرچینو په وینا، له پېښې وروسته د طالبانو امنیتي ځواکونو د فاطمې مېړه نیولی او د ولسوالۍ زندان ته یې لېږدولی دی. یاده دې وي چې له هغې راهیسې چې طالبان بېرته واک ته رسېدلي، د هېواد په بېلابېلو ولایتونو کې د ښځو او نجونو د ځان‌وژنې پېښې په اندېښمن ډول ډېرې شوې دي؛ دا یوه داسې پدیده ده چې ډېری وخت د کورني تاوتریخوالي، رواني فشارونو او د ښځو لپاره د ټولنیزو او حقوقي ملاتړونو د نشتوالي پایله بلل کېږي.

Photo: UNAMA – via Twitter (@UN) د کډوالو د حقونو نړیوال سازمان (Refugee Rights Watch Global) له ایرانه د افغان مهاجرو د پراخ جبري اخراج په اړه ژوره اندېښنه ښودلې او د دې بهیر د سمدستي بندېدو غوښتنه کړې ده. په هغه اعلامیه کې چې دا بنسټ د پنج‌شنبې په ورځ (د زمري ۹مه) خپره کړې، راغلي چې یوازې د روان میلادي کال له پیله، له یو میلیون ډېر افغان مهاجر په جبري ډول له ایرانه افغانستان ته شړل شوي دي؛ پداسې حال کې چې یو شمېر دغه کسان په ایران کې زېږېدلي یا له څو لسیزو راهیسې هلته ژوند کاوه. یاد حقوقي بنسټ ټینګار کړی چې دا پراخ اخراجونه د کډوالو د نړیوالو حقونو او د بشر د حقونو د قوانینو ښکاره نقض دی، او د زرګونو کسانو، په ځانګړي ډول ښځو، ماشومانو او نورو زیان‌پذېرو وګړو ژوند له جدي ګواښ سره مخ کوي. په یوې برخې کې یې ویل شوي: «هغه مهاجر چې افغانستان ته بېرته استول کېږي، له سختو بشري، اقتصادي او امنیتي بحرانونو سره مخ دي.» د کډوالو د حقونو نړیوال سازمان له ایراني چارواکو غوښتنه کړې چې خپل نړیوال تعهدات رعایت کړي او ژر تر ژره دې جبري بېرته‌راستنېدنه ودروي. همداراز، له نړیوالو ادارو لکه د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمېشنرۍ (UNHCR)، د کډوالو نړیوال سازمان (IOM) او نورو اړوندو بنسټونو څخه غوښتنه شوې چې د نورو اخراجونو د مخنیوي او د افغان پناه‌غوښتونکو د کرامت د خوندي کولو لپاره ژر، همغږي او جدي اقدام وکړي. دا غوښتنې په داسې حال کې مطرح کېږي چې د ایرانه د افغان کډوالو د ایستلو لړۍ لا هم روانه ده. ایراني چارواکو اعلان کړی چې تر دې دمه یې له یو میلیون زیات افغان مهاجر ایستلي او ټینګار کوي چې ټول بې‌مدرکه مهاجر باید له هېواده ووځي. لازم یادونه ده چې د افغان مهاجرو د اخراج بهیر په ځانګړي ډول وروسته له هغه زیات شوی چې د ایران او اسراییلو ترمنځ سیمه‌ییز کړکېچونه زیات شوي دي. دا پراخ بېرته‌راستنېدنه پداسې حال کې روانه ده چې افغانستان له سخت اقتصادي بحران سره لاس‌وګرېوان دی، او د داخلي بنسټونو وړتیا د دې بې‌ساري شمېر راستنېدونکو د رسیدنې لپاره ډېره محدود ده.

Photo: REUTERS/Sayed Hassib via Amu TV د ملګرو ملتونو د بشردوستانه مرستو د همغږۍ دفتر (اوچا) په خپل تازه راپور کې د افغانستان د بشري عملیاتو د اندېښمن وضعیت خبر ورکړی او ویلي یې دي چې یوازې د ۲۰۲۵ کال په لومړیو شپږو میاشتو کې، له ۲۴۵ ډېرې بشري پروژې د طالبانو د لاسوهنې، جنسيتي فشارونو او اداري محدودیتونو له امله درېدلي یا ځنډېدلي دي. اوچا وایي، د افغانستان په کچه بشردوستانه مرستو ته لاس‌رسی له جدي خنډونو سره مخ دی؛ په ځانګړې توګه د ښځو لپاره، چې ډېری یې له مرستو بې‌برخې پاتې دي. همداراز، حیاتي خدمات لکه واکسین، رواني مشورې او ټولنیز ملاتړ په یو شمېر سیمو کې بشپړ درېدلي دي. د دې راپور پر بنسټ، چې له غیرحکومتي بنسټونو او ځایي ادارو سره په ګډه جوړ شوی، ۷۳ سلنه د پروژو ځنډونه د طالبانو له خوا د ښځو پر ګمارنه بندیز، د تفاهم‌لیکونو پر امضا ځنډ او د مرستو ترلاسه کوونکو د پېژندنې په پروسه کې مداخله سره تړاو لري. ۱۹ سلنه نور بیا مستقیماً د ښځو پر کار بندیز پورې اړه لري، حتی کله چې د شرعي محرم سره هم وي. په هېواد کې د مرکزي، جنوبي او لوېدیځو سیمو په یو شمېر برخو کې د بشري ماموریتونو فعالیتونه یا لغوه شوي یا هم ځنډول شوي. دا په داسې حال کې ده چې افغانستان د پراخ بشري بحران سره لاس‌وګرېوان دی، او میلیونونه خلک د خوړو، روغتیايي او ملاتړ خدماتو ته اړتیا لري. اوچا همداراز ویلي چې د مرستندویه ادارو پر وړاندې ۵۹ امنیتي پېښې ثبت شوې دي، چې پکې لږ تر لږه ۱۰۰ کارکوونکي (۳۱ ښځې) نیول شوي، ګواښل شوي، سپکې سپورې ورته شوې، وسایل یې ضبط شوي او دفترونه یې تړل شوي دي. اوچا خبرداری ورکړی که دا وضعیت دوام وکړي او جنسيتي فشارونه زیات شي، نو په افغانستان کې د بشري عملیاتو د بشپړ توقف خطر شته. دا بنسټ یو ځل بیا ټینګار کړی چې باید مرستې بې‌طرفانه، غیرسیاسي او شفافې وې، او په ځانګړي ډول ښځو او زیان‌منو قشرونو ته ورسېږي. سره له دې چې طالبان ادعا کوي چې یوازې د مرستو د بهیر څارنه کوي، خو د ملګرو ملتونو ګڼ راپورونه ښيي چې دا ډله په مستقیم ډول د پروژو پر مدیریت، د کارکوونکو پر ټاکنه او د ښځو پر فعالیتونو محدودیتونه لګوي؛ هغه لړۍ چې په عملي ډول د میلیونونو ښځو او ماشومانو ژوند ته د مرستو لاس‌رسی له جدي خطر سره مخ کړی دی.

Photo: Victor J. Blue / The New York Times د څلورو مدني نهادونو ائتلاف د افغان ښځو لپاره د یوې ولسي محکمې د جوړېدو خبر ورکړی دی. د دې ائتلاف له‌خوا د پنج‌شنبې په ورځ (د زمري ۹مه) خپره شوې خبرپاڼه کې ویل شوي چې د دې محکمې هدف د معافیت له منځه وړل، او د طالبانو له لوري پر ښځو د سرکوب عادي کېدو مخنیوی دی. په خبرپاڼه کې راغلي چې د دغې ولسي محکمې د استماع غونډې به د اکتوبر له ۸مې تر ۱۰مې نېټې پورې، د یو نړیوال قضايي پلاوي په حضور کې، د اسپانیا په مادرید ښار کې ترسره شي. د اعلامیې پر بنسټ، څلور څارنوالان له نړیوالو کارپوهانو سره په ګډه یو رسمي تورن‌لیک چمتو کوي چې د محکمې مخې ته وړاندې شي، او یو ځانګړی ټیم هم د اسنادو او شواهدو راټولولو لپاره ټاکل شوی دی. دا بې‌سارې نوښت د «رواداري»، «د بشر حقونو مدافعان»، «په افغانستان کې د بشر حقونو او دموکراسۍ» او «پژوهش او پراختیا» په نومونو څلورو بنسټونو له لوري پیل شوی دی. د دې ولسي محکمې یو تن څارنوال ویلي: «کله چې د بشریت پر ضد جنایت ترسره کېږي، د نورو دولتونو چوپتیا پخپله یو جنایت دی. د افغانستان د ښځو ولسي محکمه به نړیوال اړ کړي چې د افغان ښځو غږ واوري.» دا نوښت په داسې حال کې ترسره کېږي چې د جزا نړیوالې محکمې د طالبانو پر مشر هبت‌الله اخندزاده او د دوی د سترې محکمې پر رئیس عبدالحکیم حقاني، د بشریت ضد جنایتونو په تور د نیولو حکم صادر کړی دی. د یادې محکمې د اعلامیې پر بنسټ، معقوله دلایل شته چې ښيي «اخندزاده او حقاني د طالبانو د جنسیت‌محور سیاستونو پر بنسټ، د ښځو او نجونو د ځورونې، او د هغو کسانو د ځورونې چې له دغو سیاستونو سره مخالف دي، د امر، هڅونې یا غوښتنې له لارې، د نړیوال جزا قانون د روم د اساسنامې د ۷مې مادې (۱)(هـ) له مخې، د بشریت ضد جنایت مرتکب شوي دي.» طالبانو اعلان کړی چې د جزا نړیواله محکمه نه‌پېژني، خو د بشري حقونو بنسټونو له دې قضایي بهیر تود هرکلی کړی دی.

Photo: AP via voanews د عفو بین‌الملل سازمان د پاکستان کې د افغان کډوالو د نامعلوم وضعیت په اړه اندېښنه څرګنده کړې او له دې هېواد یې غوښتي چې د افغان مهاجرو د اخراج لړۍ بنده کړي او د هغوی د قانوني استوګنې کارتونه (پی‌او‌آر) تمدید کړي. د یاد سازمان په راپور کې راغلي، د «پی‌او‌آر» کارتونو نه‌تمدید، د شاوخوا ۱.۴ میلیونه افغان مهاجرو ژوند له بې‌سرنوشتۍ سره مخ کړی دی. یاد کارتونه د ۲۰۲۵ کال د جون میاشتې په ۳۰مه نېټه ختم شوي، او تر یو میاشت ډېر وخت وروسته، لا هم د هغوی د تمدید په اړه هېڅ پرېکړه نه ده شوې. د دې وضعیت دوام، افغان پناه‌غوښتونکي، په ځانګړي ډول بې‌سرپرسته ښځې او ماشومان، له نیونې، ځورونې، جبري اخراج او لا زیاتې بې‌سرنوشتي سره مخ کوي. دا ډله له ټولو زیات زیان‌پذیره ګڼل کېږي. همداراز، له پاکستان سره موازي، له ایران څخه هم د افغان کډوالو د پراخ اخراج لړۍ روانه ده. د طالبانو د ورکړل شویو شمېرو پر بنسټ، یوازې په تېرو درې میاشتو کې نږدې ۱.۸ میلیونه افغان مهاجر په زور له ایرانه افغانستان ته ستانه شوي دي. دا اخراجونه په داسې حال کې دوام لري چې افغانستان د سخت اقتصادي بحران، د راستنېدونکو د ملاتړ د بنسټونو له نشتوالي، او پر ښځو او زیان‌منو قشرونو د پراخ فشار سره مخ دی. ډېری هغه ښځې چې له ایران او پاکستانه راستانه شوې، وایي چې بې له سرپناه، کار یا کوم ملاتړ، په خیمو یا جوماتونو کې ژوند کوي. له کله چې طالبان پر افغانستان واکمن شوي، ښځې له پراخو محدودیتونو سره مخ دي؛ له زده‌کړې او کار څخه محرومې دي، له شرعي محرم پرته ګرځېدا ورباندې بنده ده، او عامې فضاوې پر دوی تړل شوي دي. د ښځینه مهاجرو بېرته‌راستنېدل داسې وضعیت ته، مانا دا ده چې هغوی بیا د تاوتریخوالي، تبعیض او فقر په دور باطل کې راګیرې شوې دي.

Photo: Wakil Kohsar/AFP via aljazeera په اسلام‌قلعه کې د مهاجرو په کمپ کې، چې د ایران او افغانستان ترمنځ پوله ده، ښځې داسې ولاړې دي، چې نه ورته د وطن د بیرته تګ هیله پاتې ده، نه د هغه خوا د ژوند دوام ته کومه لاره لري؛ دا هغه ښځې دي، چې کلونه‌یې په ایران کې د ژوند په څنډو کې تېر کړي دي. نجونې او ښځې چې په تر ټولو ټیټو کارونو کې، د ډېر لږ مزد او هېڅ ملاتړ پرته، کلونه په ایران کې تېر کړي؛ له تحقیره، له خپل هویت تر پښو لاندې کېدو، او د هم‌ژبهو ایرانیانو د سپکو خبرو سره؛ اوس، له جبري شړلو وروسته، داسې وطن ته راګرځېدلي دي، چې هلته څوک ورته منتظر نه دي. دغه بې‌سرپرسته ښځې، چې تازه هرات ته را رسېدلي، له خپل نامعلوم راتلونکي سره ډار لري او وایي، نه سرپناه لري، نه د خوړو نان، او نه د روڼ سبا هیله. زرغونه، ۳۸ کلنه، یوه بې‌سرپرسته مېرمن ده چې له خپلو درې ماشومانو سره بیرته وطن ته شړل شوې ده. هغې، لکه څنګه چې د سوځنده ګرمۍ خوله‌یې له تندي روانه ده، په ساه او خفګان سره وایي: «ایراني دولت موږ په زور وشړلو. چیغې مې ووهلې چې مې مېړه د افغانستان د ملي اردو سرتېری و، خو د طالبانو له راتګ مخکې شهید شو، خو بیا هم راته رحم و نه شو. زه دا درې یتیم ماشومان چې له ځان سره لرم، چیرته لاړه شم؟ نه نان لرم، نه سرپناه. له چا مرسته وغواړم؟ پرته له خدایه بل څوک نه لرم.» په هغو سلګونو زرو افغان مهاجرو کې، چې په وروستیو میاشتو کې له ایرانه په زور شړل شوي، زرګونه بې‌سرپرسته ښځې له خپلو وړو ماشومانو سره لیدل کېږي، چې یوازې یې اوږده لاره وهلې ده، او له لوږو ماشومانو، بې له وسایلو او د کور د ژوند اسانتیاوو، افغانستان ته ستنې شوې دي. شهلا، چې له دې بې‌سرپرستو ښځو څخه یوه ده، وایي چې د مزار ولایت اوسېدونکې ده او مېړه یې دولس کاله مخکې له لاسه ورکړی دی. «شلمه کاله مخکې له خپل مېړه سره ایران ته لاړم، هغه وخت نوې ناوې وم. اته کاله تېر شول، یعنی دولس کاله مخکې، مې مېړه پولیسو ونیو، ډېر یې وهلی ټکولی و. چې افغانستان ته راغی، تماس‌یې ونیو او ویې ویل چې تداوۍ ته ځي او بیا راګرځي، خو بیچاره وفات شو، ځکه ډېر وهل شوی و.» شهلا اوس د سرپرست د نشتوالي غم هېر کړی، خو د سرپناه نه‌درلودو درد‌یې له زړه نه وځي. «تر څو وخت مخکې مې ویل چې سرپرست نه لرم، ډېر رنځ مې ایسته، خو اوس چې خپل وطن ته راغلې یم، پوهېږم چې سرپناه نه لرم. دا ډېر دروند درد دی، چې له خپلو دوو لورګانو سره وطن ته راغلې یم، خو نه ځای لرم، نه سرپناه.» په مهاجرو موقتي کمپونو کې، د افغان ښځو او نجونو په سترګو او څېرو کې وېره، وحشت او اندېښنه ښکاري. زهره، ۲۷ کلنه، چې له خپلو دوو بچیانو سره د موقتي کمپ په یوه څنډه کې ناسته ده، وایي: «موږ پولیس ونیولو، له ایرانه‌یې وشړو، ویل‌یې خپل وطن ته لاړ شئ. خو دلته هېڅوک زموږ انتظار نه درلود. نه مو کور درلود، نه داسې کورنۍ چې راسره مرسته وکړي. زه واړه وم، کاکا مې یولس کلنۍ کې مې د یو سړي سره واده کړ، ویل‌یې پلار او مور دې په حادثه کې مړه شوي دي. مېړه مې په څاه کې کار کاوه، کار کې د ګاز له امله ومړ، کاکا مې هم له کوره وشړلم، زه د ایرانیانو په کورونو کې صفا کاره وم، د ژوند مصرف مې خپله پیدا کاوه.» هغې، چې سترګې‌یې له اوښکو ډکې دي او غږ‌یې له بې‌سرنوشته غمونو ډک دی، خبرې ته دوام ورکوي، وایي: «زه چې د ایران د تنباکو په کمپ کې وم، دومره پیسې نه لرلم چې خپلو بچیانو ته څه شی واخلم. بچیان مې شپه له لوږې ژړل، زه یوازې ورته کتلای شوم. اوس کېدای شي دلته د افغانستان په کمپ کې دولت موږ سره مرسته وکړي، خو وېره لرم چې بیا خپل ماشومان د لوږې له لاسه ژاړونکي ونه وینم.» که څه هم طالبان وایي چې د مهاجرو ستونزو ته د حل لاره لټوي او سهولتونه برابروي، خو لیدل کېږي چې له دې افغان مهاجرو د بېرته راتګ وروسته، هېڅ ډول بنسټیز امکانات د استوګنې او ملاتړ لپاره نه‌شته؛ په ځانګړې توګه هغو بې‌سرپرستو ښځو ته، چې تر ټولو زیات له پامه غورځول شوې دي.

Image © Associated Press – Ebrahim Noroozi په هغه هېواد کې چې طالبان پر ښځو تر ټولو سخت محدودیتونه لګولي، یو شمېر افغان ښځې هڅه کوي چې د ښځو لپاره ځانګړي سیاحتي ټورونه جوړ کړي او د هیله‌مندۍ او مقاومت نوې کړکۍ پرانیزي. د اسوشیټډپرس خبري آژانس د راپور له مخې، سمیه منیري، چې له هغو لږو ښځینه سیاحت لارښودانو څخه ده، د طالبانو له خوا د ښځو پر ټولنیز حضور د پراخو بندیزونو سره سره، له بهرنیو ښځینه ګرځندویانو سره په بېلابېلو ښارونو کې ملګرې کېږي. سمیه منیري، ۲۴ کلنه نجلۍ ده چې د ځان‌روزنې له لارې د سیاحت لارښودۍ ته لاره پیدا کړې. نوموړې د یوه اپلیکیشن له لارې د سفر مفکوره وپېژندله او له ګرځندویانو سره یې اړیکه ونیوله. دا تجربه یې ژوند ته نوې لاره خلاصه کړه او هغه یې د طالبانو تر ولکې لاندې افغانستان کې یوې له کم‌شمېره ښځینه لارښودانو وګرځوله. منیري له اسوشیټډپرس سره په خبرو کې ویلي: «موږ تل د افغانستان منفي اړخونه اورېدلي، رسنۍ، سرلیکونه، د خلکو خبرې، ټول یې پر ستونزو تمرکز کړی. خو افغانستان یوازې یوه څېره نه لري. کله چې ما خپله دومره ښکلا، طبیعت او د خلکو مهرباني ولیده، زما لید بدلون وموند. فکر کوم که نور خلک هم راشي، همدا احساس به ولري.» د سمیه ټورونه یوازې د ښځو لپاره دي؛ داسې ګرځندویانې چې د افغانستان ملي موزیم، د خیاطۍ کارخونې او د ښځو فرهنګي مرکزونه ګوري. د تنظیموونکو په وینا، د دې سفرونو هدف یوازې د افغانستان د بله اړخ ښودل نه دي، بلکې د افغان ښځو ملاتړ او د دوی غږ ته انعکاس ورکول هم دي. یوې ۸۲ کلنې استرالیایۍ ګرځندوی، «سوزان سندرال»، په کابل کې له خپلې متفاوتې تجربې خبرې کړي او ویلي یې دي چې د افغانانو له خوا په مهربانۍ او موسکا هرکلی ورته شوی. په همدې حال کې، «جکي بیروف» له شیکاګو، سره له دې چې د افغانانو مېلمه‌نوازي یې ستایلې، وايي: «زه پوره پوهېږم چې زما ازادي تر ځایي ښځو څو چنده زیاته ده.» په داسې حال کې چې طالبان هڅه کوي د ګرځندویو له نوي صنعت څخه د عوایدو سرچینه جوړه کړي، د ښځو اساسي حقوق په دغه هېواد کې سخت محدود شوي دي؛ نجونې له متوسطه او لوړو زده‌کړو محرومې دي، ښځې له کار، سفر او یوازې تګ راتګ بې برخې دي، رستورانتونه، پارکونه او ښکلا سالنونه پرې بند شوي، او د ښځو د ورځني ژوند هېڅ برخه د طالبانو له ایدیولوژیک کنټرول خوندي نه ده پاتې. په داسې فضا کې، ښځینه لارښودانې لکه سمیه منیري نه یوازې فرهنګي خدمتونه وړاندې کوي، بلکې په عمل کې د ښځو له عامه فضاوو د سیستماتیک حذف پر وړاندې یوه پټه، خو زړوره مبارزه هم تمثیلوي. زوي ستیفنز، چې د برتانوي ګرځندویې شرکت «کوریو تورز» له لارښود ښځو سره همکاري کوي، وايي: «د ښځو لپاره د ځانګړو سفرونو هدف دا دی چې د افغان ښځو د ژوند واقعي حالت له نږدې خلکو ته ور وپېژنو.» د نوموړې په وینا، دا سفرونه د ښځو له مرکزونو، د پخلي او ګلدوزۍ له ټولګیو څخه لیدنه لري، هغه ځایونه چې بهرني نارینه معمولاً ورته د ننوتو اجازه نه لري. په داسې حال کې چې طالبان د تعلیم، رسنیو، جامو او خوځښت له لارې هڅه کوي ښځې ګوښه کړي، سمیه منیري او ورته نورې ښځې د افغانستان یو بل تصویر وړاندې کوي؛ یو کوچنی، خو ژور پیغام: د داسې ښځو کیسه چې لا هم هڅه کوي ووینل شي، واورېدل شي او ونډه واخلي.

Photo: Wakil Kohsar / AFP via RFI د طالبانو د کډوالو او راستنېدونکو چارو وزارت اعلان کړی چې یوازې په تېرو درې میاشتو کې، نږدې ۱.۸ میلیونه افغان کډوال په جبري ډول له ایران څخه افغانستان ته بېرته استول شوي دي. دا شمېرې د چهار‌شنبې په ورځ (د زمري ۸مه) د دې وزارت د مسلکي چارو مرستیال عبدالرحمان راشد په یوه خبري ناسته کې وړاندې کړې دي. د نوموړي په وینا، په تېرو یو کال کې، له پاکستانه ۱۸۴ زره او له ترکېې څخه له ۵ زره زیات افغانان هم جبراً بېرته را استول شوي دي. یاد طالب چارواکی ادعا کوي چې ټول بېرته‌راستنېدونکي ثبت شوي او لومړنۍ اړتیاوې یې پوره شوي دي. هغه دا هم ویلي چې د طالبانو د مشر د فرمان پر اساس، په ۲۹ ولایتونو کې د کډوالو لپاره ۳۸ ښارګوټي جوړ شوي دي. خو میداني مشاهدې او د خپلواکو بنسټونو راپورونه بله کیسه بیانوي؛ داسې ښځې چې له خپلو ماشومانو سره د سرحد په صحراوو کې یوازې پرېښودل شوي، او کورنۍ چې اړ دي په لنډمهاله خیمو، ورانو ګلي کورونو یا جوماتونو کې پناه واخلي. د افغان کډوالو له ایرانه ایستل لا هم دوام لري. ایراني چارواکو اعلان کړی چې تر اوسه یې له یو میلیونه ډېر افغان مهاجر ایستلي، او ټینګار کوي چې ټول بې‌سند افغانان باید له هېواده ووځي. اټکل کېږي چې په ایران کې د بې‌سندو افغان مهاجرو شمېر له دوو تر څلورو میلیونو پورې وي. په پاکستان کې هم وضعیت بحراني دی. د څه باندې یو میلیون افغان مهاجرو د استوګنې کارتونه ختم شوي، او د پاکستان حکومت تر اوسه د هغوی د تمدید په اړه پرېکړه نه ده کړې. دا ځنډ او بې‌سرنوشتي میلیونونه افغان ښځې او ماشومان د جبري ایستلو او ناڅرګند برخلیک له خطر سره مخ کړي دي.

Social Media محلي سرچینې په لوېدیځ کابل کې وايي چې د طالبانو ځواکونو نن چهارشنبه سهار (د زمري ۸مه) یو شمېر ښځې او نجونې د قلعه‌نو او د دشت‌برچي د شل‌متره سړک په سیمو کې د «شرعي محرم» د نه‌لرلو په تور نیولي دي. سرچینې زیاتوي چې دا نیونې شاوخوا د سهار شپږ بجې پیل شوي او تر اوسه دوام لري. د ښځو له خوا د ازاد تګ‌راتګ بندیز پرته له شرعي محرم څخه، هغه محدودیت دی چې طالبانو له ۲۰۲۱ کال راهیسې د واک ته د بېرته‌راستنېدو وروسته پر ښځو او نجونو وضع کړی دی. دا ډله څو څو ځله ښځې یوازې د دې لپاره نیولي چې د نارینه‌وو له ملتیا پرته یې عامو ځایونو ته تګ کړی دی. تر دې وړاندې هم طالبانو د کابل په ښار نو سیمه کې څو ځلې ځوانې نجونې د «بدحجابي» په تور نیولي وې؛ یو اقدام چې پراخ غبرګونونه یې راپارولي وو.

Photo: Jehad Chalde / Reuters, via Al Jazeera د اسراییلي پوځ د تازه بریدونو په پایله کې، لږ تر لږه ۶۲ فلسطیني وګړي د غزې په تراړ بند کې وژل شوي دي؛ چې له دې ډلې، ۱۹ تنه هغه مهال نښه شوي او وژل شوي دي چې د خوراکي مرستو د ترلاسه کولو لپاره په صف کې ولاړ وو. الجزیرې د سه‌شنبې په ورځ (د جولای ۲۹مه) راپور ورکړی چې دا بریدونه د درنو وسلو، چاودېدونکو روبوټونو او بې‌پیلوټه الوتکو له لوري ترسره شوي، او د عیني شاهدانو په وینا، دا د تېرو اونیو تر ټولو خونړۍ شپه وه. د غزې د روغتیا وزارت د وروستیو شمېرو له مخې، له ۲۰۲۳ کال د اکتوبر له پیله تر دې دمه، د جګړې قربانیان له ۶۰ زره کسانو اوښتي دي. دا په داسې حال کې ده چې لږ تر لږه ۱۴۷ تنه، چې ۸۸ ماشومان هم پکې شامل دي، د لوږې او ناوړه تغذیې له امله وژل شوي دي. د نړېوالې خوړو امنیت د درجه‌بندۍ سازمان (IPC) په خپل راپور کې ټینګار کړی چې «د قحطۍ تر ټولو بد حالت» دا مهال په غزه کې روان دی. د راپور له مخې، شاوخوا ۱۷ ماشومان له هر ۱۰۰ ماشومه، چې عمرونه یې له پنځو کلونو کم دي، د شدیده ناوړه تغذیې ښکار دي. یوازې د اپرېل له پیله تر جولای نیمایي پورې، تر ۲۰ زره ډېر ماشومان د شدیدې ناوړه تغذیې له امله روغتیایي مرکزونو ته وړل شوي دي. بشري مرستندویه سازمانونه او د بشري حقونو بنسټونه خبرداری ورکوي چې د غزې محاصره، پر غیرنظامي مرکزونو بمبار، بشري مرستو ته محدود لاسرسی، او د روغتیایي او لومړنیو خدماتو نظام سقوط، خلک د یوې «مرګونې مرحلې» پر لور بیایي. د ملګرو ملتونو د ښځو د برخې اجراییه رییسې سیما باهوس ویلي چې شاوخوا یو میلیون ښځې او نجونې په غزه کې له یوه غیرانساني انتخاب سره مخ دي: «لوږه تېرول یا د خوړو د موندلو پر مهال د مرګ خطر منل». په دې منځ کې، نوزادان تر ټولو زیات له خطر سره مخ دي. ډاکتران وايي هغه ماشومان چې د ناوړه تغذیې ښکار شوي، یوازې هډوکي او پوستکی دي، او له قلبي ناکامۍ، د ویتامینونو له کمښت، عفونتونو او نورو خطرناکو روغتیایي ستونزو سره مخ دي. په داسې حال کې چې نړیوال فشارونه زیات شوي، د اسراییلو پوځ اعلان کړی چې د مرستو د مسیرونو د رامنځته کولو لپاره، به ورځني لس ساعته ځینې عملیات په ځانګړو سیمو کې ودروي؛ خو راپورونه ښيي چې بریدونه حتی د دې «وقفو» پر مهال هم دوام لري.