د لټون پایلې

Photo: REUTERS / Pajhwok News Agency د طالبانو سترې محکمې اعلان کړی چې یوه ښځه یې د دایکنډي ولایت کې د «نامشروع اړیکې» په تور شلاق وهلې ده. د دې محکمې د خبرپاڼې له مخې، چې د سه‌شنبې په ورځ (د زمري ۷مه) خپره شوې، یاده ښځه د دایکنډي د ښار د ابتدایی محکمې له خوا په یو کال بند او ۳۹ دُرو محکومه شوې وه، او دا حکم د طالبانو د سترې محکمې تر تأیید وروسته اجرا شوی دی. لازم یادونه ده چې د پراخو نړیوالو غبرګونونو او محکومیتونو سره سره، د طالبانو تر حاکمیت لاندې په افغانستان کې لا هم صحرايي محکمې او فزیکي سزاوې دوام لري. یادې ډلې له ۲۰۲۱ کال راهیسې چې واک ته راستانه شوي، څو څو ځله ښځې او سړي د بېلابېلو تورونو، لکه «نامشروع اړیکې» او یا «غلا»، په عام محضر کې مجازات کړي دي.

Photo: A. Majeed / AFP – Getty Images د ملګرو ملتونو د بشردوستانه مرستو د همغږۍ دفتر (اوچا) اعلان کړی چې د ۲۰۲۵ کال له پیله تر د جولای ۱۹مې نېټې پورې، لږ تر لږه یو میلیون او ۵۴۱ زره افغان کډوال له ګاونډیو هېوادونو بېرته افغانستان ته راستانه شوي دي. د دې راپور له مخې، یوازې له ایرانه یو میلیون او ۲۰۱ زره تنه راستانه شوي، چې ۴۶۰ زره تنه‌یې د جولای له لومړۍ نېټې تر ۱۹مې نېټې پورې افغانستان ته داخل شوي دي. په همدې موده کې، ۳۴۰ زره افغان مهاجر هم له پاکستانه راستانه شوي دي. اوچا خبرداری ورکړی چې د پاکستان حکومت د جولای په ۱۸مه پرېکړه کړې چې په ۲۰۲۵ کال کې به د مهاجرو د پېژندپاڼو (پی‌او‌آر کارتونو) موده تمدید نه کړي، چې دا کار ښايي په راتلونکو میاشتو کې د مهاجرو د بېرته‌راستنېدو یوه بله څپه رامنځته کړي. په ورته وخت کې، د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمېشنرۍ (UNHCR) هم په یوه خبرپاڼه کې ویلي چې د روان میلادي کال له پیله تر اوسه، له ۱.۴ میلیون ډېر کسان افغانستان ته راستانه شوي دي؛ له دې شمېر، یو میلیون له ایران او تر ۶۰۰ زرو ډېر له پاکستان څخه بېرته راغلي دي. د دې خبرپاڼې پر بنسټ، یوازې د حمل په میاشت کې، شاوخوا ۳۵۰ زره تنه له پاکستانه راستانه شوي، چې نږدې ۱۵۰ زره یې په جبري توګه ایستل شوي دي. د کډوالو عالي کمېشنرۍ د دې وضعیت په اړه د اندېښنې ترڅنګ خبرداری ورکړی چې له ایران او پاکستان څخه د یو میلیون افغانانو جبري بېرته‌راستنېدنه د افغانستان بشري بحران نور هم ژور کړی دی. یادې ادارې ویلي چې افغان ښځې او نجونې له بېرته‌راستنېدو وروسته له سختو محدودیتونو، تبعیض او ځورونې سره مخ دي. همداراز قومي او مذهبي لږکیان، خبریالان او د بشري حقونو فعالان له جدي ګواښونو سره مخ دي. دا په داسې حال کې ده چې افغانستان له پراخو اقتصادي ستونزو، ټولنیزو محدودیتونو او د دولتي ادارو له کمزوري ظرفیت سره لاس‌وګرېوان دی، او د بېرته‌راستنېدونکو پراخو اړتیاوو د پوره کولو توان نه لري.

Photo: Mahmoud Issa/Anadolu/Getty Images, published in CNN د فلسطین د روغتیا وزارت په غزه کې اعلان کړی چې د اسرائیل د جګړې له پیله، چې د ۲۰۲۳ کال د اکتوبر په اوومه نېټه پیل شوې، تر اوسه لږ تر لږه ۵۹ زره ۸۲۱ تنه وژل شوي او ۱۴۴ زره ۸۵۱ نور ټپیان شوي دي. یوازې په تېرو ۲۴ ساعتونو کې، د اسرائیل هوایي بریدونو ۸۸ تنه وژلي او ۳۷۴ نور یې ټپیان کړي دي. د قربانیانو ځینې جسدونه له کنډوالو را ایستل شوي، خو ډېر نور لا هم د ویجاړو شویو ودانیو لاندې یا په کوڅو کې پاتې دي او د ژغورنې ډلې د دوامداره بریدونو له امله نشي کولای هغو ته ور ورسېږي. د قحطۍ سیوری؛ ورو ورو مرګ په همدې موده کې، د غزې روغتونونو د شپږو نورو کسانو مړینه د ناوړه تغذیې له امله ثبت کړې ده. په دې سره، د لوږې او قحطۍ له امله د مړو شمېر ۱۳۳ تنو ته رسېدلی، چې ۸۷ یې ماشومان دي. نړیوالو بنسټونو خبرداری ورکړی چې د غزې د خوړو بحران اوس فاجعه‌بار پړاو ته رسېدلی دی. د رسمي شمېرو له مخې، یوازې له ۱۸ مارچ ۲۰۲۵ څخه تر اوسه، ۸۶۵۷ تنه وژل شوي او ۳۲ زره ۸۱۰ تنه نور ټپیان شوي دي. پر مرستو اخیستونکو برید د غزې د روغتیا وزارت په خپل ورځني راپور کې ویلي چې یوازې په یوه ورځ کې، ۱۱ تنه د مرستو د ترلاسه کولو پر مهال په برید کې وژل شوي او ۳۶ نور ټپیان شوي دي. په دې توګه، د بشري مرستو د ترلاسه کولو پر مهال د وژل شوو شمېر ۱۱۳۲ تنو ته رسېدلی او ټپیان له ۷۵۲۱ تنو اوښتي دي. د اسرائیل تاکتیکي اوربند؛ یوازې په درېیو سیمو کې د اسرائیلو پوځ نن یکشنبه (د زمري ۵مه) اعلان کړی چې په الماواسي، دیر البلح او د غزې ښار په سیمو کې به له سهار لسو بجو تر ماښام اتو بجو پورې لنډمهاله اوربند وي، تر څو د مرستو کاروانونو ته د تېرېدو زمینه برابره شي. سره له دې، نړیوال بنسټونه ټینګار کوي چې دا «تاکتیکي او محدود» اوربند نشي کولای دا پراخه بشري ناورین مهار کړي، پرته له دې چې مرستې په بشپړ ډول، دوامداره او پرته له خنډه ترسره شي. د یونیسف او د خوړو د نړیوال پروګرام خبرداری یونیسف اعلان کړی چې له دوو میلیونو ډېر خلک په غزه کې له سختې خوړو نه‌امنۍ سره مخ دي او له هر درېیو کسانو، یو تن یې ورځ تر بله بې له خوړو تېروي. همداراز، د ناوړه تغذیې ۸۰ سلنه قربانیان ماشومان دي. د خوړو نړیوال پروګرام (WFP) هم خبرداری ورکړی چې ۴۷۰ زره کسان د قحطۍ په څېر وضعیت کې ژوند کوي او ۹۰ زره ښځې او ماشومان بیړني تغذیوي درملنې ته اړتیا لري. دغه بنسټ وايي چې د غزې د خلکو د خوړو د بشپړې اړتیا د پوره کولو لپاره، هره میاشت له ۶۲ زره ټُنه ډېر خوراکي توکو ته اړتیا ده، حال دا چې له می میاشتې راهیسې یوازې ۲۲ زره ټُنه وارد شوي دي.

Photo: Hengaw حقوقي سرچینو راپور ورکړی چې سارا گوهري، د افغانستان یوه محصله چې په تهران پوهنتون کې د ټولنپوهنې زده‌کړې کوي، له څو اوونیو انفرادي بند وروسته د مشهد د استخباراتو له توقیف‌ځایه د تربت‌جام زندان ته انتقال شوې ده. رضا شفاه‌خواه، یو ایرانی مدافع وکیل، د یک‌شنبې په ورځ (د زمري ۵مه) په ایکس ټولنیزه شبکه کې لیکلي چې مېرمن گوهري تازه له تربت‌جام زندان څخه تماس نیولی دی. د نوموړي په وینا، د سارا گوهري قضیه د «د نظام پر ضد تبلیغ» تر عنوان لاندې د تایباد ولسوالۍ په څارنوالۍ کې تر څېړنې لاندې ده. تر دې وړاندې، د هه‌نگاو په نوم بشري حقونو سازمان راپور ورکړی و چې دا ۲۹ کلنه محصله د سرطان په ۱۵مه نېټه هغه مهال نیول شوې وه چې د میداني څېړنې لپاره د تایباد سرحد ته تللې وه، او وروسته د ایران د استخباراتو له لوري نامعلوم ځای ته انتقال شوې وه. سارا گوهري مخکې په خپل انسټاګرام کې لیکلي و چې د تایباد سرحد ته د تګ موخه یې د افغان کډوالو د وضعیت په اړه څېړنه وه؛ په داسې حال کې چې هره ورځ زرګونه افغان مهاجر له ایرانه ایستل کېدل او ډېرو یې د ایراني مامورینو له خشونت‌ناک چلنده او ځورونې شکایتونه لرل.

Image from Reuters as published by Vijesti د بشري حقونو سازمان «هه‌نگاو» راپور ورکړی چې یوه ۲۵ کلنه افغانه ښځه له خپلو درېو وړو ماشومانو سره په تهران کې وژل شوې ده. دغه سازمان د شنبې په ورځ (د زمري ۴مه) اعلان کړی چې دا پېښه شاوخوا لس ورځې وړاندې د تهران په مرتضی‌گرد سیمه کې رامنځته شوې ده. د هه‌نگاو د راپور له مخې، یاده ځوانه ښځه د چړو په ګوزارونو وژل شوې او درې واړه ماشومان یې خفه کړل شوي دي. ویل کېږي د دې ماشومانو عمرونه د دوو او پنځو کلونو ترمنځ وو. د دې ښځې جسد د جمعې په ورځ، لس ورځې وروسته له پېښې، هغه مهال وموندل شو چې د سیمې اوسېدونکو له پولیسو سره اړیکه ونیوله. هه‌نگاو زیاته کړې چې دغه ښځه د یوه افغان سړي دویمه مېرمن وه چې تازه افغانستان ته ستنی شوی و، او دا ښځه له خپلو ماشومانو سره یوازې په یوه کرايي کور کې اوسېده. په وروستیو میاشتو کې په ایران کې د افغان مهاجرو ښځو پر وړاندې د تاوتریخوالي د زیاتېدو په اړه اندېښنې ډېرې شوې دي. تر دې وړاندې هم د کبرا رضایي په نوم د یوې افغانې نجلۍ ټوټه شوې مړی په تهران کې موندل شوی و؛ یوه پېښه چې پراخ غبرګونونه یې راپارولي وو.

Social Media محلي سرچینو په ننګرهار ولایت کې راپور ورکړی چې یوه ځوانه ښځه د دې ولایت په غني‌خېل ولسوالۍ کې د ټوپک په ډز ځان‌وژنه کړې ده. د راپورونو له مخې، دا پېښه د جمعې په ورځ (د زمري درېیمه نېټه) د غني‌خېل ولسوالۍ په اړوند سیمه کې رامنځته شوې ده. یوه محلي سرچینه وايي، دا ښځه شاوخوا اته میاشتې مخکې واده شوې وه او د خپل مېړه له وسلې څخه په استفادې یې خپل ژوند پای ته رسولی دی. د دې ځان‌وژنې علت «کورنی تاوتریخوالی» بلل شوی دی. د دې ښځې د هویت او عمر په اړه جزئیات نه دي ورکړل شوي. په ننګرهار کې د طالبانو محلي چارواکو تر اوسه په دې اړه څه نه دي ویلي. دا په داسې حال کې ده چې له هغې راهیسې چې طالبان بېرته واک ته رسېدلي، د هېواد په یو شمېر ولایتونو کې د ښځو او نجونو د ځان‌وژنې پېښې بې‌سارې زیاتې شوې دي. ډېری دا پېښې د کورني تاوتریخوالي، شدید فقر او د ښځو پر حقونو او ازادیو سختو محدودیتونو له امله رامنځته کېږي.

Image © Wakil Kohsar/AFP, published via Al Jazeera د ملګرو ملتونو د ښځو څانګه وايي چې د افغان ښځو د ملاتړ او ځواکمنېدو لپاره، لا هم له ښځو-محورو بنسټونو سره د ټول افغانستان په کچه همکاري کوي او د هغوی تر څنګ ولاړه ده. یادې ادارې په یوه تازه راپور کې ټینګار کړی چې هغه لاسته‌راوړنې چې افغان ښځو په تېرو دوو لسیزو کې د ډېرو هڅو په پایله کې ترلاسه کړې وې، د طالبانو له واکمنېدو وروسته له منځه تللي، او اوس افغانستان د ښځو د حقونو په برخه کې له یوه بې‌سارې بحران سره مخ دی. د ملګرو ملتونو د ښځو څانګې، د افغان ښځو درېدنه او مقاومت د لګېدلو محدودیتونو او تبعیضونو پر وړاندې «الهام‌بښونکی» بللی دی. دا په داسې حال کې ده چې طالبانو په تېرو څلورو کلونو کې پر ښځو او نجونو پراخ محدودیتونه لګولي دي؛ له شپږم ټولګي پورته د نجونو پر زده‌کړو بندیز، تر دولتي ادارو، رسنیو او نړیوالو موسسو کې د ښځو پر کار بندیز پورې، او آن د هغوی له ازاد حضور څخه په ټولنه کې مخنیوی. سره له دې چې نړیوالې ټولنې په وار وار د ښځو د حقونو د بېرته اعاده کولو غوښتنه کړې، طالبان لا هم ادعا کوي چې د ښځو حقونه د اسلامي شریعت له مخې رعایت کېږي؛ خو موجود واقعیتونه یو بېخي بل تصویر وړاندې کوي.

Photo: AP, published via VOA News د پاکستان پولیسو له هغه وروسته چې د افغان کډوالو د ویزو د تمدید بهیر یې درولی، په اسلام‌آباد او راولپنډۍ کې د نیولو او جبري ایستلو عملیاتو ته زور ورکړی دی. محلي سرچینو د شنبې په ورځ (د زمري ۴مه) راپور ورکړی چې په ښارک بی‌۱۷، راولپنډۍ او د اسلام‌آباد په بېلابېلو سیمو کې ماشومان، ښځې، سپین‌ږیري او ناروغان چې ویزې یې ختمې شوې، نیول کېږي. ویل شوي چې پاکستان له شاوخوا شلو ورځو راهیسې د افغان کډوالو د ویزو تمدید بهیر بشپړ بند کړی، او تر دې دمه یې د دې بهیر د بیا پيلېدو په اړه هېڅ وضاحت نه دی ورکړی. تر دې مخکې، د پاکستان د کورنیو چارو وزارت د افغان مهاجرو د ویزو موده له شپږو میاشتو یوه میاشت ته راکمه کړې وه. پناه‌غوښتونکو خبرداری ورکړی چې د دې بهیر بندېدل او د نیونو زیاتوالی، د زرګونو هغو افغانانو ژوند له خطر سره مخ کړی چې په افغانستان کې د طالبانو له لوري له ګواښ سره مخ دي؛ پدې کې خبریالان، مدني فعالان او ښځې شاملې دي. په همدې حال کې، د ملګرو ملتونو سازمان په یوه تازه راپور کې تایید کړې چې له ګاونډیو هېوادونو څخه ایستل شوي کسان، چې بېرته افغانستان ته ستانه شوي، د طالبانو له لوري نیول شوي، شکنجه شوي او زنداني شوي دي.

Photo: AFP د طالبانو سترې محکمې اعلان کړی دی چې نن پنجشنبه (د زمري دوهمه نېټه) یې یوه ښځه د «نامشروع اړیکو» په تور د بلخ ولایت په عام محضر کې شلاق وهلې ده. د دې محکمې د خبرپاڼې پر بنسټ، دغه ښځه په ۳۹ دُرو محکومه شوې وه او دا حکم د بلخ د ښار ابتدایی محکمې په صحن کې، د قاضیانو، د امر بالمعروف مامورینو او د طالبانو د امنیتي ځواکونو په حضور کې اجرا شوی دی. په همدې حال کې، د طالبانو سترې محکمې پرون چهارشنبه (د زمري لومړۍ نېټه) هم اعلان کړی و چې په جوزجان ولایت کې یې په قوش‌تپې ولسوالۍ کې څلور کسان، چې یوه ښځه هم پکې ده، شلاق وهلي دي. د دغې محکمې په وینا، دا کسان د «نامشروع اړیکو» په تور هر یو په ۲۵ دُرو محکوم شوي وو. دا په داسې حال کې ده چې طالبانو تر دې وړاندې هم یوه ښځه او یو سړی د تخار ولایت کې شلاق وهلي دي. همداراز، څو ورځې وړاندې یې ۱۱ تنه، چې پکې پنځه ښځې شاملې دي، د همدې تور له امله په سرپل ولایت کې په عام محضر کې سزا کړي دي. له ۲۰۲۱ کال راهیسې چې طالبان بیا واک ته راستانه شوي، څو څو ځله یې کسان د خلکو په وړاندې سزا کړي دي. تر دې دمه، لږ تر لږه لس تنه د سلګونو نندارچیانو په حضور کې د دې ډلې له لوري اعدام شوي دي. نړیوالو بشري حقونو بنسټونو دا ډول فزیکي سزاګانې او علني اعدامونه د انساني کرامت خلاف او د نړیوالو قوانینو سره په ټکر کې بللي، او د دې کړنو د سمدستي بندېدو غوښتنه یې کړې ده.