رواداري: په افغانستان کې هدفمنده وژنې او خپلسری نیونې ۳۰ سلنه زیاتې شوې دي
- Zan News
- Aug 31
- 2 min read
د بشري حقونو بنسټ «رواداري» په خپل تازه راپور کې ویلي چې د ۲۰۲۵ کال په لومړیو شپږو میاشتو کې په افغانستان کې د هدفمندو، مرموزو او فراقضایي وژنو کچه شاوخوا ۳۰ سلنه لوړه شوې ده.
یاد راپور چې د شنبې په ورځ (د وږي ۸) خپور شوی، څرګندوي چې په دې موده کې لږ تر لږه ۲۵۱ تنه، چې ۲۰ ښځې او ۱۲ ماشومان هم پکې شامل دي، د طالبانو یا ناڅرګندو کسانو له لوري وژل شوي دي. دا شمېر د ۲۰۲۴ کال د همدې مودې په پرتله چې ۱۹۳ پېښې وې، ډېر لوړ دی. قربانیان زیاتره د پخواني حکومت کارکوونکي، معترضان، قومي مشران او هغه کسان وو چې د طالبانو د مخالفانو له ملاتړه په تور تورن شوي دي.
رواداري ویلي چې د وژنو طریقې د ډزو، د یخو وسلو کارولو، سر پرې کولو او آن د قربانیانو سوځولو په بڼه وې. شمېره کسان هم د وژل کېدو نه مخکې تښتول شوي، نیول شوي، ګواښل شوي او یا د پوښتنو لاندې نیول شوي، او وروسته په مشکوک ډول وژل شوي دي.
دغه بنسټ همداراز لږ تر لږه ۲۷ د اجباري تری تم کېدنې پېښې د روان کال په لومړیو شپږو میاشتو کې ثبت کړي دي. د دغو پېښو قربانیان زیاتره د پخواني حکومت کارکوونکي، قومي او مذهبي مشران یا هغه کسان دي چې د طالبانو د مخالفانو له ملاتړه په تور تورن شوي دي.
د موندنو پر بنسټ، طالبانو په همدې موده کې لږ تر لږه ۱۵۰۹ تنه، چې ۱۶ ښځې هم پکې دي، په خپلسري ډول نیولي دي. دا شمېر د تېر کال په پرتله دوه برابره او د ۲۰۲۳ کال په پرتله شپږ برابره زیات دی. د مدني ټولنې فعالان، خبریالان، ښځې، د ټولنیزو شبکو کاروونکي او دیني عالمان د نیول شویو کسانو له ډلې دي.
رواداري همداراز ویلي چې په همدې موده کې څلور تنه د طالبانو په زندانونو کې د سختو شکنجو له امله مړه شوي دي. د دغه بنسټ په وینا، تر ټولو ډېرې د شکنجې له امله وژنې د طالبانو د استخباراتو په زندانونو کې ترسره شوي دي. شکنجه پکې د لتوکوټ، برقي شاک، د نوکانو ایستلو، د ساه بندولو، مصنوعي ډوبولو او جنسي او مذهبي سپکاوي په بڼو راپور شوې ده.
په راپور کې همداراز د طالبانو له لوري د قومي او مذهبي لږکیو پر وړاندې سیستماتیک تبعیض ته اشاره شوې ده. د موندنو پر بنسټ، طالبانو په دندې، دولتي خدمتونو او بشري مرستو کې پراخ تبعیض عملي کړی او آن په ځینو ولایتونو کې یې لږکي د مذهب د بدلولو ته اړ کړي دي.
دغه بنسټ همداراز د طالبانو سخت محدودیتونه پر د ښځو زدهکړو، کار او تګ راتګ یاد کړي او ویلي چې ښځې د دې ډلې تر واک لاندې عدالت ته لاسرسی نه لري او د هغوی پر وړاندې د تاوتریخوالي پېښې نه څېړل کېږي.
یاده دې وي چې طالبان له بېرته واک ته ستنېدو وروسته په افغانستان کې څو ځله د پراخو بشري حقونو د نقض په تور تورن شوي دي؛ له ښځو او نجونو د حقونو د ځپلو څخه نیولې تر قومي او مذهبي لږکیو پر وړاندې تبعیض پورې. د ملګرو ملتونو کارپوهانو دغه محدودیتونه او د بشري حقونو نورې سرغړونې «د بشریت پر ضد جنایت» بللي او د دې ډلې د حساب ورکوونې غوښتنه یې کړې ده.
