د لټون پایلې

Photo: Etilaatroz سیمه‌ییزو سرچینو په هرات ښار کې رسنیو ته ویلي چې د طالبانو د امر بالمعروف او نهی عن المنکر مامورین د شنبې په سهار (د وږي ۸) پر څو خصوصي ښوونیزو مرکزونو یرغل کړی او نجونې یې په زور له صنفونو ایستلې دي. د سرچینو په وینا، په دغو مرکزونو کې د انګلیسي ژبې ترڅنګ ديني درسونه لکه قرآن هم تدریس کېدل. عیني شاهدان وايي طالبان ان نجونې د قرآن د زده‌کړې له صنف څخه هم په شلاق ایستلې دي. یادو مامورینو د ښوونیزو مرکزونو مدیرانو ته ګواښ کړی چې ښځې او نجونې «باید له کوره بهر نه ووځي.» د یادونې وړ ده چې طالبانو له بېرته واک ته ستنېدو وروسته د شپږم ټولګي پورته د نجونو زده‌کړې بندې کړې دي. لومړی یې ښوونځي وتړل، ورپسې پوهنتونونه او طبي انستیتیوتونه، او اوس ديني مدرسې هم پر نجونو بندې شوې دي.

Photo: © Sputnik / Firooz.M د ملګرو ملتونو د ښځو څانګې په خپل تازه راپور کې ویلي چې د افغانستان مطلق اکثریت خلک، سره له دې چې طالبانو د نجونو زده‌کړې منع کړې دي، بیا هم د هغوی د زده‌کړې د حق ملاتړ کوي. یاد راپور چې د جمعې په ورځ (د وږي ۷) خپور شوی، د کور په کور د یوې سروې پر بنسټ چمتو شوی چې له دوه زرو ډېر افغان وګړي پکې شامل وو. موندنې ښيي چې ۹۲ سلنه ګډونوالو د نجونو د زده‌کړې دوام «مهم» بللی دی. د نجونو د زده‌کړې ملاتړ په کليو او ښارونو کې یو ډول پراخ دی؛ په کلیو کې ۸۷ سلنه نارینه او ۹۵ سلنه ښځې، او په ښارونو کې ۹۵ سلنه ښځې او نارینه د نجونو د زده‌کړې ملاتړ کوي. سوزان فرګوسن، په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د ښځو د څانګې ځانګړې استازې، ویلي: «دا لومړی څه دي چې نجونې یې موږ ته وایي، هغوی د زده‌کړې تږي دي او یوازې غواړي د زده‌کړې فرصت ولري.» راپور همداراز د طالبانو د سختو محدودیتونو یادونه کړې چې د ښځو پر کار په نادولتي بنسټونو کې لګول شوي او ټینګار یې کړی چې دا بندیز د ښځو پر ورځني ژوند ژوره اغېزه کړې ده. د ۲۰۲۵ کال د جولای او اګست په میاشتو کې د یوې ټیلیفوني سروې پر بنسټ، شاوخوا ۹۷ سلنه ښځو ویلي چې دا محدودیتونه یې پر ژوند منفي اغېز کړی دی. له نیمایي ډېرو مرستندویه بنسټونو هم راپور ورکړی چې دغه محدودیتونه د هغوی وړتیا د ښځو او نجونو لپاره د حیاتي خدمتونو د وړاندې کولو په برخه کې کمه کړې ده. د ملګرو ملتونو د موندنو له مخې، درې پر څلورمه ښځې خپل رواني حالت «بد» یا «ډېر بد» بللی او یوازې ۴۱ سلنه ښځو ویلي چې په ورځ کې یو ځل له کوره وتلی شي؛ په داسې حال کې چې دغه شمېر د نارینه‌وو لپاره ۸۸ سلنه دی. راپور ټینګار کړی چې سره له دغو سختو شرایطو، ۴۰ سلنه د افغانستان ښځې لا هم د داسې راتلونکي هیله لري چې پکې بدلون او برابري ممکن وي.

سیمه‌ییزې سرچینې وايي چې هبت‌الله اخندزاده، د طالبانو مشر، په خپل تازه شفاهي حکم کې د ښځو د انځور خپرول په کاغذي او برېښنايي تذکرو کې منع کړي دي. د سرچینو په وینا، دا حکم تر اوسه یوازې په قندهار ولایت کې عملي شوی دی. سرچینې زیاتوي چې امکان لري دغه محدودیت په راتلونکي کې د افغانستان ټولو ولایتونو ته وغځېږي. طالبان تراوسه په رسمي ډول په دې اړه څه نه دي ویلي. د حقوقي چارو کارپوهان وايي که دا حکم په ملي کچه پلی شي، کېدای شي د ښځو پر اداري او حقوقي خدمتونو د لاسرسي جدي اغېز وکړي. د هغوی په باور، د هویت په اسنادو کې د انځور نشتوالی د ښځو د رسمي پېژندنې بهیر ستونزمن کوي. له هغه وخته چې طالبان د ۲۰۲۱ کال په اګست کې بېرته واک ته رسېدلي، پر ښځو یې پراخ محدودیتونه لګولي دي. د بشري حقونو سازمانونو څو ځل د دغو سیاستونو نیوکه کړې او هغه یې د ښځو د عامه حضور پر وړاندې ستر خنډ بللی دی.

Social Media سیمه‌ییزې سرچینې په خوست ولایت کې وايي چې د دې ولایت د تڼيو ولسوالۍ د ښوونځي یو زده کوونکي ځان وژنه کړې ده. دغه پېښه د چهارشنبې په ورځ (د وږي پنځمه) د تڼيو ولسوالۍ د «روشاني» په کلي کې د غرمې پر مهال رامنځته شوې ده. د سرچینو په وینا، دا ځوان «کوثر» نومېده او شاوخوا ۱۵ کلن و. د ده د ځان وژنې لامل تر اوسه روښانه شوی نه دی. په وروستیو میاشتو کې په خوست ولایت کې د ځوانانو او تنکیو ځوانانو د ځان وژنې څو پېښې راپور شوي دي. دا په داسې حال کې ده چې له طالبانو د بېرته واک ته رسېدو وروسته، د ځان وژنې او مرموزو وژنو پېښې د هېواد په ګڼو ولایتونو کې زیاتې شوې دي.

Photo: Kunar Police (Courtesy Photo) در پی حملات هوایی تازه منتسب به پاکستان بر مناطق مرزی افغانستان، دست‌کم سه کودک جان باخته و چندین زن و مرد غیرنظامی زخمی شده‌اند. به گزارش منابع محلی، این حملات نیمه‌شب چهارشنبه (5 سنبله) توسط هواپیماهای بی‌سرنشین انجام شده و مناطق مسکونی در ولایت‌های خوست و ننگرهار را هدف قرار داده است. در ولایت خوست، منابع محلی گفته‌اند که یک هواپیمای بدون سرنشین در منطقه «سورکاخ لاهوری» ولسوالی سپیره چند خانه مسکونی را هدف قرار داده است. به‌گفته منابع، در این رویداد دو کودک جان باخته و شش نفر دیگر شامل زنان و مردان زخمی شده‌اند. با این حال، رسانه «خراسان دیری» گزارش داده است که خانه یک باشنده محل به‌نام حاجی نعیم خان هدف قرار گرفته و در نتیجه سه کودک این خانواده کشته و دست‌کم سه تن دیگر شامل یک زن و دو مرد زخمی شده‌اند. در ولایت ننگرهار نیز مقام‌های طالبان تأیید کرده‌اند که یک هواپیمای پاکستانی خانه‌ای در منطقه «28 ویاله» ولسوالی شینواری را هدف قرار داده است. در این حمله نیز سه کودک و یک زن زخمی شده‌اند. دفتر والی طالبان در ننگرهار اعلام کرده که خانواده هدف‌قرارگرفته‌شده هیچ ارتباطی با گروه‌های مسلح نداشته است. همزمان، منابع محلی در خوست گفته‌اند که طالبان اجازه پوشش رسانه‌ای این رویداد را نداده و خبرنگاران از سانسور شدید شکایت دارند. ارتش پاکستان تاکنون در مورد این حملات واکنشی نشان نداده است. یادآوری می‌شود که سال گذشته نیز ارتش پاکستان بارها با هدف سرکوب جنگجویان تحریک طالبان پاکستانی (TTP) مناطقی در خوست، پکتیا و پکتیکا را هدف حملات هوایی قرار داده بود.

Photo: @Zabehulah_M33 on X ذبیح‌الله مجاهد، د طالبانو ویاند، په کابل کې په یوه خبري ناسته کې د یوې پوښتنې په ځواب کې چې د دې ډلې په «ملي پرمختیايي تګلاره» کې د شپږم ټولګي پورته د نجونو د زده‌کړې د شاملېدو په اړه شوې وه، دا «یوه جزئي موضوع» یاده کړه. دا په داسې حال کې ده چې طالبانو په تېرو څلورو کلونو کې نجونې له شپږم ټولګي پورته له زده‌کړو منع کړې او هغوی ته یې د پوهنتونونو او حتی د طبي زده‌کړو لاره بنده کړې ده. ملګري ملتونه او د بشري حقونو مدافع بنسټونه دا تګلارې «جنسیتي اپارتاید» او د بشري بنسټیزو حقونو ښکاره نقض بللي دي. د میلیونونو نجونو له زده‌کړې محرومیت، د کارپوهانو په باور، د افغانستان د راتلونکي لپاره پراخې پایلې لري: له فقر او اجباري ودونو ډېرېدو نیولې تر د مسلکي ځواک سخت کموالی او د افراط‌ګرۍ د دورې ژورېدو پورې. سره له دې چې نړیوالې غندنې دوام لري، طالبان لا هم پر دغو محدودیتونو ټینګار کوي. شنونکي وايي چې د نړیوالې ټولنې بې‌عملۍ د دې ویجاړونکي بحران د دوام زمینه برابره کړې ده.

Social Media سیمه‌ییزې سرچینې په نورستان کې وايي چې د دې ولایت د دوآب ولسوالۍ په «شرودمي کلي» کې یوه سړي د خپلې مېرمنې مور او پلار په ډزو وژلي دي. دغه پېښه د دوشنبې په ماښام (د وږي درېیمه) هغه مهال رامنځته شوه، کله چې د دغه سړي مېرمن د کورنیو اختلافاتو له امله د خپل مور او پلار کور ته تللې وه او کورنۍ یې هغې ته اجازه نه ورکوله چې بېرته د مېړه کور ته ستنه شي. د سرچینو په وینا، د زوم او د مېرمنې د کورنۍ ترمنځ د شخړې وروسته، نوموړي سړي د خپلې مېرمنې مور او پلار وژلي دي. د دې پېښې اصلي لامل کورني اختلافات ښودل شوي دي. د طالبانو سیمه‌ییزو چارواکو په نورستان کې تر اوسه په دې اړه څه نه دي ویلي. یاده دې وي چې په وروستیو کې ورته د کورنیو وژنو پېښې د افغانستان په بېلابېلو سیمو کې راپور شوې دي.

Social Media طالبانو په غور ولایت کې اووه تنه، چې درې ښځې هم پکې شاملې دي، شلاق وهلي دي. د طالبانو سترې محکمې د چهارشنبې په ورځ (د وږي پنځمه) په یوه خبرپاڼه کې ویلي چې دغه کسان د ساغر ولسوالۍ په محکمه کې د «واده نه بهر اړیکو او له کوره تښتې» په تور شلاق وهلي دي. د طالبانو په وینا، هغوی هر یو له شپږو میاشتو تر دوو کلونو بند او له ۳۰ تر ۳۹ د شلاق سزا ټاکل شوې ده. دا په داسې حال کې ده چې د طالبانو د صحرايي محکمو لړۍ، سره له دې چې پراخ کورني او نړیوال غندنې یې راپورته کړي، لا هم روانه ده. د بشري حقونو بنسټونو څو ځله خبرداری ورکړی چې د شلاق او اعدام په څېر مجازاتو په عام محضر کې تطبیقول د بشري کرامت ښکاره نقض او له نړیوالو بشري ژمنو سره په ټکر کې دي.

Photo: Marjan Wafa / IOM د طالبانو تر کنترول لاندې رسنیو راپور ورکړی چې یوازې د تېرې ورځې په ترڅ کې ۱۱۶۸ افغان کورنۍ له ایران او پاکستانه بېرته افغانستان ته ستنېدلي دي. د باختر خبري آژانس د چهارشنبې په ورځ (د وږي پنځمه) لیکلي چې ۵۷۴ کورنۍ د ننګرهار د تورخم له لارې، ۵۱ کورنۍ د کندهار د سپین بولدک له لارې، ۱۰۸ کورنۍ د نیمروز د پل ابریشم له لارې، درې کورنۍ د پکتیکا د انګور اده له لارې او ۴۳۲ کورنۍ د هرات د اسلام‌قلعه له لارې هېواد ته داخل شوي دي. یاده دې وي چې د افغان مهاجرو د شړلو لړۍ له ایران او پاکستانه لا هم روانه ده او په وروستیو ورځو کې نوره هم شدیده شوې ده.

Photo: APP / The Nation درې افغان ښځې چې له پاکستاني وګړو سره واده کړې، په ستره محکمه اسلام‌اباد کې عریضه کړې او غوښتنه یې کړې چې هغوی افغانستان ته بېرته ونه شړل شي. د «نیشن» ورځپاڼې د راپور له مخې، قاضي انعام امین مینها د دغو ښځو عریضه د هغوی د وکیل په غوښتنه لوی قاضي ته راجع کړې ده. عمر اعجاز ګیلاني، د دغو دریو ښځو وکیل، محکمې ته ویلي چې د پاکستان د قوانینو له مخې هغه بهرني ښځې چې له پاکستاني وګړو سره واده وکړي، د تابعیت اخیستو مستحقې دي او د هغوی اولادونه هم پاکستانيان ګڼل کېږي. دا عریضه په داسې حال کې وړاندې شوې چې د پاکستان حکومت پرېکړه کړې، د هغو افغان مهاجرو وروستی ډله چې د راجستر کارت (پی او آر) لري، له هېواده وباسي. د دې مهاجرو ستنېدنه روانه ده او د هغوی د اوسېدو موده به د سپتمبر تر لومړۍ نېټې پای ته ورسېږي. د رسمي شمېرو له مخې، په پاکستان کې د پی او آر کارت لرونکو شمېر له یو میلیونو ډېر ښودل شوی دی. ډېر یې کلونه کېږي چې په پاکستان کې ژوند کوي او د هغوی جبري ستنېدنه جدي بشري اندېښنې راپورته کړې دي.